*Tatil dönüşü depresyonu tabiri doğru mudur sizce? Yoksa bu ruh hali bir depresyona dönüşebilecek bir sendrom mudur?
Tatil dönüşü depresyonu yerine tatil dönüşü uyum sorunu demek daha doğru olacaktır çünkü depresyon bir çökkünlük durumunu ve patolojik durumu ifade eder. Tatil dönüşü yaşanan durum her ne kadar depresyona benze de depresyon kriterlerini tamamen karşılamaz. Kişi bir süre uzak kaldığı iş hayatına geri dönüş yaptığında uzak kaldığı bu duruma uyum sağlaması biraz zaman alabilir. Bu zaman zarfında geçen uyum sıkıntısına tatil dönüşü sendromu deniyor. Yani kişi kısa sürede bu sendromu atlatıp tekrar iş temposunu yakalayabiliyor. Depresyonda ise iş bu kadar kolay olmuyor. Eğer kişi bu uyum sorunundan çıkamaz ise ilerleyen aşamalarda depresyon yaşayabilir.
*Tatil sonrası yaşanan sıkıntılar, adaptasyon problemleri modern insanın tatil kavramına yüklediği anlamın sorunlu olmasından kaynaklanıyor olabilir mi? Tatilden ne beklentimiz ne olmalı?
Yorgun ve yoğu geçen bir dönem sonrası insanlar dinlenmek için tatile çıkarlar. Derin bir oh derler ve sonra derin bir oh çekme ihtiyacı duydukları ortama geri dönme düşüncesi kişiyi mutlu etmez. Tatil sonlarına yakın tekrar işe dönme düşüncesi, iş yoğunluğu ve iş stresi kişinin aklına geldiğinde kendini bu sendroma hazırlamış olacaktır.
Tatilden beklentimiz, dinlenmek ve işe daha dinç olarak dönüp işlerimizi kaldığımız yerden devam ettirmek olursa yeniden işe uyum sağlamak daha kolay olacaktır.
*Tatil sonrası yaşanan sıkıntılar ne boyutta seyreder? Nasıl bir ruh hali yaşanır? Örnek vakalar anlatmanız mümkün mü?
Tatil sonrası herkes sıkıntı yaşar diyemeyiz ama tatil dönüşü uyum sorunun ortaya çıkması olası bir durumdur. Bu sıkıntılar elbette kişiye özgüdür ve herkeste farklı bir şekilde ortaya çıkabilir. Genelde gözlenen sıkıntı ise, konsantrasyon problemi, iş isteğinde azalma, sabah erken uyanmada zorluk, algılama da ve anlama da sorunlar şeklinde yaşanmaktadır.
Ortaya çıkan ruh hali ise genelde isteksiz ve işi erteleme yaklaşımı olarak gözükmektedir.
Kaygı problemi ile alakalı çalıştığım bir danışanım tatil dönüşünde işe odaklanmakta çok zorlandığını ve konsantrasyon sorunu yaşadığını belirtmişti. Dikkat gerektiren bir işi vardı ve küçük hatalar yaptığından bahsediyordu.Özellikle sabahları kalkmakta zorlanıyordu. Tabi beli bir süre sonra normale dönmüştü. Bu süre bir hafta ile bir ay arasında değişebilir. Bir ay sonrasında hala bu sıkıntılar devam ediyorsa psikolojik destek almakta yarar vardır.
*Tatil dönüşü sendromunu atlatmanın yolları neler? Ve hangi boyutta bir depresyona dönüşebilir?
Tatilin son günü kendini dönüşe hazırlamakta fayda vardır. Tatil dönüşü birden çok yoğun işlere girmek yerine hafif bir geçiş yapılabilir. Olumsuz düşüncelere kendinizi fazla kaptırmamaya özen gösterin dikkatinizi başka yönlere verebilirsiniz. Olumlu zihinsel senaryolar hayal edilebilir. Nefes ve fiziksel gevşeme egzersizleri yapılabilir.
Eğer kişi bu adaptasyon sorununu aşırı derece de sorun edip bu duruma çok fazla zihinsel mesai harcarsa sorun gün geçtikçe artar ve içinden çıkılmaza bir hal alabilir. Sorunun içine girdikçe çözümsüz hale gelir ve bir süre sonra depresif belirtiler ortaya çıkmaya başlar. Depresif belirtiler kişinin hayatını olumsuz etkilemeye başladığı noktada depresyona girdiğini söyleyebiliriz.
*Sonbahar depresyonu ile tatil sonrası sendromu arasındaki farklar nelerdir?
Bu iki durum birbirinden çok farklıdır. Sonbahar depresyonu mevsimsel geçiş sonrası güneş ışığından daha az yararlanma temelli ortaya çıkan bir problemdir. Tatil sonrası yaşanan durum ise zihinsel ve bedensel olarak rahatladıktan sonra tekrar onu zihinsel ve bedensel olarak yoracak ortama geri dönmenin verdiği rahatsızlıktır. Yani mevsim geçişi ile yaşanan depresyon tatil sonrası geçişinde ortaya çıkan durum ile aynı değildir. Bu iki geçiş arasında anlamlı bir bağ yoktur.
Uzm. Klinik Psikolog Ayhan ALTAŞ